Hoàng cầm – Vị dược liệu vàng dành cho người cao tuổi còn chưa được biết đến

Từ xa xưa Hoàng cầm đã được sử dụng trong nhiều bài thuốc cổ truyền với các tác dụng chữa sốt ho, nhức đầu, ung nhọt, điều kinh, kiết lỵ. Hiện nay theo những nghiên cứu hiện đại chỉ ra Hoàng cầm có tác dụng chống dị ứng, giảm kích ứng với niêm mạc đại tràng. Ngoài ra các nghiên cứu mới nhất còn chỉ ra được tác dụng của hoạt chất Baicalein trong rễ hoàng cầm có tác dụng làm giảm sự tăng sản tuyến tiền liệt lành tính, nguyên nhân chính gây ra tiểu nhiều tiểu đêm ở người già.

Hoàng Cầm (Tên khoa học Scutellaria baicalensis thuộc Hoa môi (Lamiaceae), bộ phận sử dụng là rễ.  Đây là 1 dược liệu có màu vàng nguồn gốc từ Trung Quốc. 

Theo y học cổ truyền Hoàng cầm có vị đắng, tính hàn và không có độc. Quy vào các kinh Đại tràng, tâm, phế, đởm. 

Công năng: Thanh nhiệt, giải độc, an thai.

Dùng chữa các chứng  ho có đờm, đau sưng họng, nôn ra máu, máu cam, viêm gan mật, kiết lỵ, tiêu chảy, mụn nhọt, lở ngứa, động thai chảy máu. [1]

Tác dụng theo y học hiện đại 

Trong thành phần hoá học của Hoàng cầm có 1 số loại Flavonoid nổi bật  Các chất quan trọng là baicalin (C21H18O11), baicalein (C15H10O5), scutellarein (C15H10O6), scutellarin (C21H18O2), wogonin (C16H12O5). Chất scutellarin có cả trong lá, rễ và thân 8,4-10,3%, chất baicalin chì có trong rễ. Ngoài ra còn có tanin và chất nhựa. [1]  Trong đó Baicalein là hoạt chất cho tác dụng nổi bật trên điều trị dị ứng và giảm các kích ứng niêm mạc đại tràng.

Tác dụng kháng khuẩn 

Trong số 46 chất chiết xuất từ ​​S. Baicalensis đã cho thấy tác dụng kháng khuẩn đáng kể chống lại 1 số chủng vi khuẩn gây bệnh trên hệ tiết niệu như: Bacillus cereus, Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Salmonella anatum và Staphylococcus aureus [7]. Chiết xuất của Hoàng cầm  cũng có thể tăng cường hoạt động kháng khuẩn của một số loại kháng sinh chẳng hạn như ciprofloxacin, ceftriaxone, gentamicin và penicillin G, chống lại Staphylococcus aureus [8].

Từ đó hoàng cầm được sử dụng làm giảm các triệu chứng tiểu rắt, tiểu són do nhiễm khuẩn đường niệu

Tác dụng chống dị ứng

1 Nghiên cứu cho thấy chiết xuất ethanol của các hoạt chất baicalein, wogonin trong rễ Hoàng cầm làm giảm bớt sự giải phóng histamin gây ra bởi hợp chất 48/80 bằng cách ức chế sự phân hủy tế bào mast [4], từ đó làm giảm bớt hiện tượng dị ứng.

Baicalin làm giảm sự tăng sản tuyến tiền liệt lành tính 

BPH (Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính) là một căn bệnh phổ biến ở nam giới cao tuổi, được đặc trưng bởi sự tăng sinh bất thường của các mô đệm và biểu mô tuyến tiền liệt. Không có phương pháp điều trị hiệu quả về căn nguyên của nó. Tăng sinh tiền liệt tuyến gây nên các biểu hiện tiểu nhiều lần, tiểu són hay gặp ở nam giới. Hiện nay các thuốc điều trị BPH trong tây y phổ biến là nhóm thuốc ức chế enzym 5α-reductase II.

Nghiên cứu này đã khảo sát tác dụng điều trị của baicalin đối với sự phát triển phì đại tuyến tiền liệt và cơ chế hoạt động của nó. Nghiên cứu thiết lập một mô hình động vật gây phì đại tiền liệt bằng testosterone và các dòng tế bào tuyến tiền liệt được kích thích bởi DHT (Dihydrotestosterone) .

Kết quả: Baicalin trong hoàng cầm cải thiện tình trạng phì đại tuyến tiền liệt, ức chế sản xuất DHT (Dihydrotestosterone) và ức chế hoạt động của 5α- reductase II ở mô hình động vật. Nghiên cứu này cho thấy Baicalin ức chế sự mở rộng tuyến tiền liệt và sản xuất quá mức DHT ở chuột bị gây phì đại tuyến tiền liệt. Cơ chế thông qua việc kiểm soát mức độ androgen và 5α-reductase II. Hơn nữa, tác dụng điều trị của Baicalin đối với sự tăng sinh bất thường đã được xác minh bởi khả năng làm giảm độ dày của lớp cơ tuyến tiền liệt và phì đại tuyến tiền liệt [6].

Một số tác dụng khác của Hoàng cầm trên hệ tiêu hoá: 

Tác dụng giảm co thắt cơ trơn đại tràng 

Kết quả cho thấy Baicalin, baicalein và wogonin trong rễ hoàng cầm làm giảm nhu động ruột. Wogonin có tác dụng ức chế mạnh nhất thông qua việc mở các kênh Ca trong tế bào cơ trơn. [2].

Tác dụng ức chế miễn dịch, tăng cường chức năng hàng rào đường ruột 

Những kết quả này đã chứng minh rằng việc uống baicalein có thể ức chế các tế bào lympho T bao gồm cả tế bào Th2 bằng cách tạo ra sự biệt hóa của chúng từ tế bào T CD4 + (đây là các yếu tố rất quan trọng để duy trì khả năng dung nạp miễn dịch, có liên quan đến việc giảm dị ứng thực phẩm và ức chế tự miễn dịch) do đó làm giảm các triệu chứng dị ứng thực phẩm. [3].

Giảm kích ứng niêm mạc ruột với thực phẩm

Chức năng hàng rào đường ruột là rất quan trọng để duy trì cân bằng nội môi; sự phá hủy chức năng hàng rào dẫn đến các rối loạn đường ruột như hội chứng ruột rò rỉ, viêm đại tràng (IBD), và dị ứng thực phẩm. Mặc dù sự thay đổi tính thấm của ruột do phá hủy chức năng hàng rào đã được coi là một yếu tố nguy cơ phát triển dị ứng thực phẩm, nó vẫn chưa được chứng minh bằng dữ liệu thực nghiệm. Những kết quả này đại diện cho bằng chứng khoa học đầu tiên cho thấy việc tăng cường protein TJ có thể góp phần làm giảm dị ứng thực phẩm. Nghiên cứu mở ra định hướng về việc baicalein có thể ức chế các chất gây dị ứng thẩm thấu như OVA trong dị ứng thực phẩm thông qua việc tăng cường mức protein TJ. [5].

Baicalein tăng cường chức năng hàng rào đường ruột trong các tế bào Caco-2 biểu mô

Để nghiên cứu cơ chế tăng cường baicalein của chức năng hàng rào ruột, tế bào Caco-2 biểu mô ruột của con người đã được xử lý với nồng độ tăng dần (50,100 và 200 μmol / L) của baicalein trong 3 giờ và đo giá trị TEER (chỉ số toàn vẹn của hàng rào đường ruột). Các giá trị TEER được tìm thấy tăng theo cách phụ thuộc vào liều lượng. Những kết quả này chỉ ra rằng baicalein tăng cường mạng lưới protein TJ, làm tăng cường tính toàn vẹn của hàng rào đường ruột [2]

Tài liệu tham khảo

[1] Đỗ Huy Bích và cộng sự (2006), Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB khoa học và kỹ thuật. 

[2] Min- Jung Bae, Hee soon Shin & Dong Hwa Shon Scientific Reports volume 6, Article number: 32225 (2016) .

[3]. Bae MJ, Shin HS et al., Baicalein induces CD4(+)Foxp3(+) T cells and enhances intestinal barrier function in a mouse model of food allergy.,Sci Rep. 2016 Aug 26;6:32225

[4]. Thi Tho Bui, Chun Hua Piao, Chang Ho Song,  Baicalein, wogonin, and Scutellaria baicalensis ethanol extract alleviate ovalbumin-induced allergic airway inflammation and mast cell-mediated anaphylactic shock by regulation of Th1/Th2 imbalance and histamine release, Anat Cell Biol. 2017 Jun; 50(2): 124–134.

[5]. Chahine, B. G. & Bahna S. L. The role of the gut mucosal immunity in the development of tolerance versus development of allergy to food. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol. 10, 394–399 (2010).

[6]. Bo-Ram Jin, Baicalin alleviates benign prostate hyperplasia through androgen-dependent apoptosis

[7]. Shan B, Cai YZ, Brooks JD et al (2007) The in vitro antibacterial activity of dietary spice and medicinal herb extracts. Int J Food Microbiol 117:112–119 40.

[8]. Yang ZC, Wang BC, Yang XS et al (2005) The synergistic activity of antibiotics combined with eight traditional Chinese medicines against two different strains of Staphylococcus aureus. Colloids and Surf B Biointerf 41:79–81